Even geduld a.u.b. het magazine wordt geladen...
Herman Bolhaar zwaait af als Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen
"Ook hele nare dingen beginnen klein"
In wijken en buurten, dáár moet het de komende jaren gebeuren, zegt Herman Bolhaar, die in mei na vier jaar afscheid nam als Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. “Slachtoffers van uitbuiting geven vaak allerlei signalen af. We moeten veel meer op elkaar letten.”
Hij sprak de afgelopen jaren met slachtoffers die op afschuwelijke manieren zijn uitgebuit, met radeloze ouders. ‘Wie bel je om drie uur ’s nachts omdat je niet weet waar je 15-jarige dochter is? Omdat je bang bent voor haar verkeerde vrienden? Waar kun je terecht?’
Het gaat dan heel praktisch om een luisterend oor in de nabijheid van jonge, kwetsbare mensen, zegt Bolhaar. Het gaat om netwerken van buurtbewoners, vrijwilligers en wijkprofessionals die elkaar weten te vinden en hun zorgen durven te delen. “Informeel, formeel. Denk ook aan buurtvaders of sportcoaches, mensen met een goede antenne en die daarnaar durven te handelen.”
Afscheid
Bolhaar kent de vele gezichten van mensenhandel. Van het jonge meisje dat online in verkeerde handen valt, een Bulgaarse arbeidsmigrant die als moderne slaaf werkt en zijn mond niet open durft te doen omdat hij anders zijn slaapplek kwijt is of de jongere in de wijk die – gezwicht voor het snelle geld – drugs wegbrengt en nu helemaal klem zit.
In een gesprek daags voor zijn afscheid geeft hij nog graag een paar laatste boodschappen mee. Hij heeft de afgelopen jaren de aandacht voor uitbuiting in Nederland zien groeien. Met het programma Samen tegen de Mensenhandel is ‘veel in beweging gekomen’. Een recent VNG-rapport laat zien dat zestig procent van de Nederlandse gemeenten inmiddels beleid rondom mensenhandel heeft opgepakt. Zeventig procent heeft een zorgcoördinator, belangrijk voor de toeleiding naar hulp voor slachtoffers, tachtig procent heeft een aandachtsfunctionaris benoemd.
Bolhaar ziet hoe op veel plaatsen in het land door professionals en bestuurders hard gewerkt wordt aan de bewustwording. “Nu is het tijd voor de volgende stap. Voor actie. Mensenhandel is voor veel mensen toch een abstract begrip, we moeten het zo concreet mogelijk maken. Wat is er in de samenleving, in onze wijken en op de hoek van de straat aan de hand? Wie zijn de daders, wie zijn de slachtoffers? Wie zijn de kwetsbare mensen in de gemeente?”
Zorgen
De zorgen over die kwetsbare mensen zijn namelijk niet minder geworden, blijkt ook uit de laatste Slachtoffermonitor van de Nationaal Rapporteur 2016-2020 (dec. 2021). Bijna de helft van de vermoedelijke slachtoffers van mensenhandel wordt binnen vijf jaar opnieuw slachtoffer van een delict. Vaak ernstige delicten, zoals opnieuw mensenhandel, mishandeling, bedreiging en seksueel geweld. Bovendien blijkt dat beschikbare hulp voor slachtoffers grotendeels afhangt van omstandigheden zoals de woonplaats of de verblijfsstatus van slachtoffers. “De wereld verandert razendsnel, er komen in snel tempo nieuwe groepen met kwetsbare mensen bij.”
De oplossing ligt volgens Bolhaar lokaal, dichtbij en preventief. “Simpel: omkijken naar elkaar, daar gaat het om. We weten dat slachtoffers vaak door een optelsom van factoren in handen vallen van verkeerde personen. Mensen die misbruik van ze maken. Daar gaan signalen aan vooraf. Schoolverzuim, pestgedrag, middelengebruik. Er zijn vaak haakjes genoeg om in gesprek te gaan.”
Normen
Het is volgens Bolhaar de hoogste tijd dat er een debat wordt gevoerd over normen en waarden. ‘Hoe gaan we in onze samenleving met elkaar om? Dan hebben we het over seksueel gedrag, wat vinden we normaal? En dat gaat ook over werkgeverschap en arbeidsomstandigheden. Hoe laag of hoog leggen we de lat op de werkvloer? Qua huisvesting?’
Volgens de voormalig voorzitter van het College van procureurs-generaal zijn het fundamentele mensenrechten die onder druk staan. ‘Hoe ziet dat eruit in mijn bedrijf? Hebben we het over mensen die onder erbarmelijke omstandigheden in een wasserij van 45°C hun werk moeten doen? Dan worden die mensenrechten heel concreet en klein. Het gros van de ondernemers heeft het goed voor met z’n mensen. Heb je dan als ondernemer een groot belang om de arbeidsomstandigheden in ons land op peil te houden? Wat verstaan we onder minimaal behoorlijk werkgeverschap? Waarom zou je als arbeidsmigrant aan de bel trekken, wanneer deze discussie niet wordt gevoerd?’
In de preventie, het voorkomen van slachtoffers, is volgens Bolhaar nog een wereld te winnen. “Ook hele nare dingen beginnen klein. Wanneer dat vermengd wordt met slechte sociale omstandigheden, met discriminatie, een onveilig thuis en aandacht van mensen met verkeerde bedoelingen kan dat door blijven groeien tot je helemaal de weg kwijtraakt.”
"Waarom weten uitbuiters wel het vertrouwen van jongeren te winnen?"
Herman Bolhaar
Hiervoor zijn ook ‘streetwise’ professionals nodig, die jonge en kwetsbare mensen opzoeken. “Professionals die weten hoe de leefwereld van deze jongeren – online en offline – eruitziet. Een jongere kan, zittend aan de keukentafel bij ouders thuis, helemaal in de ban zijn van een uitbuiter aan de andere kant van de wereld. Waarom weten uitbuiters het vertrouwen van deze jongeren wel te winnen? Ook professionals moeten vertrouwen gaan ronselen.”
